Vladan Joler, osnivač SHARE Fondacije i profesor Akademije umetnosti Univerziteta u Novom Sadu, među više od 750 učesnika iz celog sveta osvojio je prestižnu nagradu Srebrni lav na Venecijanskom bijenalu arhitekture za delo “Calculating Empires: A Genealogy of Technology and Power Since 1500”, koje je kreirao zajedno sa australijskom profesorkom Kate Crawford.
Vladan Joler je uticajan profesor na Odeljenju za nove medije Univerziteta u Novom Sadu i osnivač SHARE Fondacije, organizacije posvećene zaštiti digitalnih prava i transparentnosti tehnologije. Takođe, predvodi i SHARE Lab, istraživačku laboratoriju koja se bavi analizom algoritamskih sistema, digitalnog rada i nevidljivih tehnoloških infrastruktura. Značajan korak u Jolerovoj istraživačkoj karijeri predstavlja prijavljivanje na ovogodišnji Venecijanski bijenale arhitekture.
Joler je nagradu Srebrni lav posvetio studentima i profesorima iz Srbije koji su se suprotstavili represiji i nasilju režima, posebno onima koji su zbog svojih aktivnosti završili u zatvoru. On je pozvao arhitekte, inženjere i umetnike da ne sarađuju sa korumpiranim režimima i kompanijama koje eksploatišu ljude i resurse radi profita i kontrole.
Voleo bih da posvetim ovu nagradu svim svojim kolegama studentima i profesorima sa Univerziteta u Novom Sadu koji su ustali i borili se poslednjih šest meseci protiv korumpiranog i kriminalnog režima u Srbiji. Svim studentima i aktivistima koji su trenutno u zatvoru ili prognani. Svim studentima, profesorima i građanima koji su bili žrtve policijske brutalnosti, fizičkog i psihičkog zlostavljanja, ciljanog nadzora, zastrašivanja i kampanje klevetanja koju je dirigovao režim. I na kraju, 16 ljudi koji su izgubili živote pod novouređenom nadstrešnicom Železničke stanice u Novom Sadu. Događaj koji je pokrenuo ovaj masovni protest protiv vlade i korupcije.
Njihova smrt bila je rezultat pohlepe, korupcije i sistema moći instrumentalizovanog kroz neprozirnu, fraktalnu mrežu izvođača, podizvođača i političko-ekonomskih dogovora. U tom kontekstu, pozivam sve arhitekte, inženjere, urbaniste, umetnike i članove akademske zajednice da ne sarađuju sa nepravednim i korumpiranim režimima, niti sa političarima ili kompanijama koje se bave eksploatatorskim praksama zarad profita, moći i kontrole. Ovo nije samo poziv na bojkot, već otvoreni poziv na preispitivanje i osmišljavanje novih društvenih, političkih i ekonomskih sistema
rekao je Joler u svom govoru.
Vladan Joler je zajedno sa australijskom profesorkom Kate Crawford kreirao vizuelno delo “Calculating Empires: A Genealogy of Technology and Power Since 1500” – instalaciju dugu 24 metra sa više od 100 ručno izrađenih ilustracija i tekstova koji prate 500 godina razvoja sistema kontrole podržanih tehnologijom, od imperijalne dominacije do savremene veštačke inteligencije. Njihovo delo poziva publiku da kritički promišljaju o sveprisutnoj moći veštačke inteligencije čija je ideja postojala još pre pet vekova.
Venecijanski bijenale arhitekture osnovan je 1980. godine, jedna je od najvažnijih međunarodnih manifestacija posvećenih arhitekturi. Ovogodišnje, 19. izdanje Bijenala, koje traje od 10. maja do 23. novembra 2025. godine, nosi temu “Inteligencija: Prirodna. Veštačka. Kolektivna.” Kustos izložbe je Carlo Ratti, italijanski arhitekta i profesor na MIT-u, poznat po istraživanju spoja tehnologije, prostora i društva. Izložba okuplja više od 750 učesnika koji istražuju odnose između arhitekture, klimatskih promena, migracija i veštačke inteligencije.
Delo “Calculating Empires” ne predstavlja samo vizuelni prikaz istorije tehnologije, već je i snažan društveni komentar o načinu na koji su moć i tehnologija kroz vekove bile međusobno povezane. Osvojena nagrada Srebrni lav još je jedno priznanje Jolerovom doprinosu kritičkom promišljanju digitalnih sistema i ulozi umetnosti u otkrivanju nevidljivih struktura kontrole. Time se Joler pozicionira kao jedan od ključnih glasova u savremenoj debati o etici i društvenim posledicama tehnologije.